عبدالله اسفندیاری معتقد است جشنواره فیلم که در دهه فجر برگزار می‌شود باعث رشد و استحکام سینما شده اما این وابستگی مربوط به ایامی صرفا سیاسی است و جشنواره اگر می‌خواهد به حالت طبیعی خود بازگردد، نباید به این ایام وابسته باشد.
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، اکبر نبوی، مجری- کارشناس سینمایی «چشم شب روشن» که شامگاه چهارشنبه 11 و بامداد پنجشنبه 12 بهمن پخش شد، میزبان عبدالله اسفندیاری، تهیه‌کننده و بازیگر سینما بود و پیرامون بحث جشنواره فیلم فجر با او به گفت‌وگو پرداخت.
نبوی در ابتدا نظر عبدالله اسفندیاری را به عنوان معاون فرهنگی بنیاد سینمایی فارابی که تا چند دوره قبل متولی جشنواره فیلم فجر بوده در مورد این که چه تفکر و طرح و برنامه‌ای باعث به وجود آمدن چنین جشنواره‌ای شده است، جویا شد.
اسفندیاری در پاسخ گفت: «در مورد بنیاد سینمایی فارابی، جشنواره فیلم فجر و سیاست‌های آن دهه صحبت‌های بسیاری شده است. در آن زمان یکی از مهم‌ترین مشخصات بنیاد سینمایی فارابی و معاونت سینمایی که بعدها به سازمان سینمایی تغییر نام یافت این بود که مجموعه‌ای یکدست بودند.»
او افزود: «این مجموعه دارای اتاق فکری بود که در آن جا از مشاوران و افراد شناخته‌شده‌ای چون محمدمهدی دادگو، علیرضا شجاع‌نوری، مرحوم سیف‌الله داد و... کمک می‌گرفتند. در این اتاق فکر تمام مسائل تصمیم‌گیری شده و شعارهایی برای هر سال قرار داده می‌شد که به عنوان مثال می‌توان به شعار «راه‌اندازی سینمای ایران» اشاره کرد. این نام‌گذاری به این جهت بود که سینمای ایران تا دو سال قبل از آن در قبل از انقلاب ورشکسته شده بود.»
تهیه‌کننده «نرگس مست» اظهار کرد: «از سال 62 به بعد جشنواره فیلم فجر به‌طور منظم برنامه‌هایش را پی گرفت که هدف اولیه آن این بود که جشن خرمن سینمای ایران باشد تا بتوانیم نقاط ضعف و قوت سینمای ایران را شناسایی کنیم. این جشنواره در 10 سال اول به واقع جشن خرمن سینمای ایران بود چرا که دارای بخش مسابقه و مرور بود که در بخش دوم، همه فیلم‌های ساخته شده مرور می‌شد. جشنواره فیلم فجر به موازات سعی می‌کرد حرفه‌های سینمایی را شاخص و برجسته کند و با جایزه دادن و ایجاد رقابت، سعی در رشد حرفه‌های سینمایی داشته باشد. در گذشته در سینمای ایران حرفه‌هایی چون طراحی صحنه و لباس، گرافیک و عکس و امثال آن خیلی جدی نبود و حتی تهیه‌کنندگی هم زیاد جا نیفتاده بود. این عناوین به‌تدریج در جشنواره مطرح شد.»
اسفندیاری اظهار کرد: «سینمای ایران روی رشد گرافیک در کل ایران تأثیر گذاشت چرا که آن‌ها بیشترین کاری که می‌کردند این بود که پوسترهای سینمایی را طراحی می‌کرده و طی رقابت جایزه می‌گرفتند و سعی در رشد بیشتر خود داشتند. یکی از مسائلی که عموم سینمای ایران را از واقع‌گرایی دور می‌کرد دوبله و صداهای شسته‌رفته در فیلم‌ها بود که به مرور زمان تکرار شد و همه می‌دانستند صداها متعلق به چه کسی است. به همین دلیل به سمت صدابرداری هم‌زمان پیش رفتیم. در آن زمان دوربین‌هایی که صدا داشت مانع صدابرداری هم‌زمان می‌شد اما به مرور دوربین‌های بی‌صدا برداری را وارد کردیم و در نتیجه این مشکل برطرف شد.»
می‌خواستیم سینمای ایران اهلیت پیدا کند
او در پاسخ به سؤال نبوی مبنی بر این که ملاک‌های کمیته انتخاب آن دوره چه چیزهایی بود، گفت: «اولین معیار ما این بود که سینمای ایران اهلیت بیشتر پیدا کند و ایرانی‌تر شود.»
اسفندیاری در رابطه با نقش ایدئولوژی سیاسی در انتخاب‌ها گفت: «این ایدئولوژی در اوایل پررنگ‌تر بود و به طور مستقیم از مسائل انقلاب و فداکاری‌های آن حرف زده شد و به تدریج به این نتیجه رسیدیم که در لایه‌های زیرین باشد بهتر است. از نکات مهمی که در فارابی و مجموعه آن وجود داشت و سعی می‌شد که این موضوع در جشنواره فجر هم وجود داشته باشد، این بود که می‌گفتیم این جشنواره متعلق به عموم مردم است و باید همرنگ ملت ایران شود. توجه به ویژگی‌های بومی جزوه اصول اولیه‌ای بود که فکر می‌کردیم اگر این ویژگی‌ها وجود داشته باشد خیلی چیزهای دیگر هم خواهد بود.»
جشنواره فجر خیلی وقتها به اقتصاد سینمای ایران لطمه می‌زند
نبوی در ادامه بحث نظر اسفندیاری را درباره روند برگزاری جشنواره فجر از گذشته تا جشنواره سی و ششم جویا شد. اسفندیاری در پاسخ گفت: «این روند تغییرات اساسی باید داشته باشد که متأسفانه این تغییرات اتفاق نیفتاده و باید مواردی مانند مسائل اقتصاد سینمای ایران را در نظر گرفت چرا که این جشنواره خیلی اوقات به اقتصاد سینمای ایران لطمه می‌زند.»
او افزود: «جهت‌گیری به سوی اقتصادی و صنعتی شدن سینمای ایران، توأم با حفظ مسائل فرهنگی از جمله تغییراتی است که باید انجام شود.»
نبوی در ادامه با بیان این که جشنواره فیلم فجر شبیه هیچ کدام از جشنواره‌های جهانی فیلم نیست، نظر اسفندیاری را در رابطه با این شکل برگزاری جشنواره جویا شد. تهیه‌کننده «دخیل» در پاسخ گفت: «این جشنواره در دهه فجر برگزار می‌شود که باعث رشد و استحکام سینما شده و به دهه فجر وابسته شده است. این وابستگی مربوط به ایامی صرفا سیاسی است و جشنواره اگر می‌خواهد به حالت طبیعی خود بازگردد، نباید به این ایام وابسته باشد.»
وابسته شدن به دهه فجر ما را از توجه به صنعتی بودن سینما غافل می کند
او ادامه داد: «از بسیاری از سفیرهای کشورهای خارجی شنیده‌ام که کاری که جشنواره‌های فیلم ما در بازشناسی ایران کرده، سال‌ها کار آن‌ها، نتوانسته انجام دهد؛ بنابراین وابسته شدن به دهه فجر و جشنواره فجر به ماهیت انقلاب در عین حال که از محاسنی برخوردار بود، از معایبی چون غافل شدن از ارتباط با تماشاگر و مسئله صنعتی سینما رنج می‌برد.»
در ادامه بحث اسفندیاری درباره آسیب‌شناسی بعد از آغاز جشنواره گفت: «این آسیب‌شناسی پله‌پله صورت گرفت تا جایی که جشنواره از قید عادت‌هایی که داشت رها شود. یکی از بدی‌های جشنواره این بود که بولتن‌نویسان قلم به‌منظور، پس از تماشای فیلم شروع به بولتن‌نویسی می‌کردند و در نهایت بولتن‌ها را در ارگان‌های مختلف پخش کرده و ذهن بسیاری از مسئولین و علما را با برداشت شخصی و تعبیر تراشانه، نسبت به سینما تخریب می‌کردند.»
عده‌ای در سالن منتقدین می‌آمدند که کارگردانی را خراب کنند
اسفندیاری در ادامه از دیگر آسیب‌های جشنواره فجر، به ابتذال کشیده شدن منتقدین و سالن منتقدین در چهار سال اخیر دانست و افزود: «در سالن منتقدین مشخص بود عده‌ای آمده‌اند که کارگردانی را خراب کنند و مرتکب کارهای زشت می‌شدند.»
بازیگر «آب‌وآتش» در ادامه تصریح کرد: «از خوبی‌های جشنواره امسال این است که به 22 فیلم منحصر شد و مابقی فیلم‌ها و جشن خرمن سینما را به صورت بازار سینما برگزار کنند، به صورتی که هرکسی فیلمی را دوست داشته باشد، بلیت بخرد و فیلم ببیند و وجه اقتصادی نیز رعایت شود.»
موافق انفکاک بخش بین‌الملل نبودم
در ادامه نبوی پرسید: «اگر قرار باشد سیاست‌گذاری جدیدی را برای جشنواره فیلم فجر طراحی کنید فکر می‌کنید چه اتفاق جدیدی در جشنواره بیافتد؟» اسفندیاری در پاسخ او گفت: «من از انفکاک بخش بین‌الملل راضی نبودم چرا که معتقدم این بخش زیر چتر دهه فجر موفق‌تر است، اما در هر صورت جشنواره باید به سوی طبیعی شدن برود و همچنین مانند بازار شود و از نمایش فیلم‌ها نوعی درآمدزایی داشته باشد، بخش مسابقه آن نیز محدود شود. آفات جشنواره که باعث سوختن و ضربه خوردن فیلم‌ها می‌شود کم شود.»
سپس نبوی پرسید: «آیا در دهه 60 جشنواره فیلم فجر در محتوای فیلم‌ها دخالت می‌کرد؟ یعنی فرآیند جشنواره به‌گونه‌ای طراحی شده بود که در محتوای فیلم‌ها دخالت کند و در فیلم‌ها اصلاحاتی انجام دهد؟»
اسفندیاری در پاسخ گفت: «دخالت‌های فرهنگی و هنری قبل از جشنواره وجود داشت در واقع همان کاری بود که فارابی می‌کرد، یعنی کمک می‌کرد و در کنار آن برای بهبود کیفیت فیلم مشاوره رایگان تعاملی می‌داد. اغلب فیلم‌سازان از این اوضاع ناراضی نبودند و به گفته بسیاری از آن‌ها دلشان برای آن دوران (دهه 60) و ارتباط مسئولین با سینماگران، تنگ می‌شود.»
عبدالله اسفندیاری در پایان در پاسخ به این سؤال نبوی که فارابی چقدر خود را برای دخالت در امور محتوایی فیلم‌ها صاحب‌اختیار می‌دانست، توضیح داد: «عمده دخالت در امور محتوایی فیلم‌ها از فیلم‌نامه صورت می‌گرفت و این حالت بیشتر مشاوره و تعامل بود و بر سر دفاع از حقوق فیلم‌ساز باهم کل‌کل داشتیم.»
